10 اشتباه رایج در تست‌های غیرمخرب (NDT) و راه‌حل‌های حرفه‌ای برای جلوگیری از آن‌ها
تست‌های غیر مخرب (Non-Destructive Testing یا NDT) به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای کنترل کیفیت در صنایع حساس مانند نفت، گاز، پتروشیمی، هوافضا، نیروگاه‌ها و صنایع ساختمانی شناخته می‌شوند. هدف این تست‌ها، بررسی سلامت سازه یا قطعه بدون آسیب‌زدن به آن است. اما با وجود این اهمیت بالا، متأسفانه در فرآیند اجرای تست‌های NDT اشتباهات زیادی رخ می‌دهد که می‌تواند منجر به نتایج اشتباه، تصمیم گیری نادرست و حتی حوادث صنعتی جبران ناپذیر شود.
در این مقاله به بررسی دقیق 10 اشتباه رایج در تست‌های غیرمخرب می‌پردازیم و برای هرکدام راه حل های حرفه ای و استانداردی ارائه می‌دهیم تا به‌عنوان مهندس، بازرس یا پیمانکار از بروز خطاها جلوگیری کنید و تست‌هایی دقیق‌تر، ایمن‌تر و مطابق با استاندارد انجام دهید.
-
اشتباه رایج در تست‌های غیرمخرب: عدم کالیبراسیون تجهیزات
مشکل:
یکی از رایج ترین اشتباهات در فرآیند تست‌های غیر مخرب، استفاده از دستگاه‌ها یا حسگرهایی است که به‌درستی کالیبره نشده‌اند. این موضوع به‌ویژه در روش‌هایی مانند تست التراسونیک (UT)، تست جریان گردابی (ET) یا آزمون ضخامت سنجی تأثیر مستقیم بر دقت نتایج دارد.
راه‌حل:
- قبل از هر شیفت کاری، دستگاه‌ها را با استفاده از بلوک‌های مرجع (کالیبراسیون بلاک‌ها) بررسی و تنظیم کنید.
- از چک‌لیست‌های کالیبراسیون مطابق با استانداردهای ASNT، ISO 9712 یا EN 473 استفاده کنید.
- گزارش کالیبراسیون را مستند سازی کرده و همراه گزارش نهایی پروژه نگهداری کنید.
-
یکی از خطاهای متداول در تست‌های غیرمخرب: استفاده از افراد بدون صلاحیت
مشکل:
تست‌های غیر مخرب نیاز به دانش تئوری، مهارت فنی، و تجربه عملی دارند. اما در بسیاری از پروژه‌ها، افراد بدون گواهی صلاحیت، تنها با آموزش‌های تجربی مشغول به کار می‌شوند که باعث خطای تفسیر و اجرای نادرست تست‌ها می‌گردد.
راه‌حل:
- فقط از پرسنلی استفاده کنید که دارای مدرک سطح 2 یا 3 از مراجع معتبر مانند ASNT Level II / III یا ISO 9712 هستند.
- بازآموزی سالانه و به‌روزرسانی دانش افراد با تکنولوژی‌های جدید را فراموش نکنید.
-
اشتباه در انتخاب روش مناسب NDT برای نوع قطعه
مشکل:
برای هر نوع ماده، شکل هندسی، اندازه یا نوع عیب مورد بررسی، باید روش مناسبی انتخاب شود. مثلاً استفاده از آزمون رادیوگرافی برای قطعات ضخیم بدون بررسی مناسب، می‌تواند باعث ضعف در تشخیص ترک‌ها شود.
راه‌حل:
- قبل از شروع، آنالیز دقیق قطعه (جنس، ضخامت، نوع اتصال، نوع عیب مورد نظر) انجام دهید.
- جدول انتخاب روش‌های NDT مطابق با استانداردهای ASTM و ISO را مبنا قرار دهید.
- از تجربه کارشناسان سطح 3 برای انتخاب صحیح روش استفاده کنید.
-
بی‌توجهی به شرایط محیطی؛ خطای رایج در تست‌های غیرمخرب
مشکل:
عوامل محیطی مانند دمای زیاد، رطوبت بالا، گرد و غبار، میدان مغناطیسی خارجی یا تابش نور مستقیم می‌توانند نتایج تست را به شدت تحت تأثیر قرار دهند.
راه‌حل:
- تا حد ممکن تست‌ها را در فضای کنترل‌شده انجام دهید.
- در روش‌های حساس مانند تست مایع نافذ (PT)، قطعه باید در دمای مناسب (معمولاً بین 10 تا 50 درجه سانتی‌گراد) باشد.
- در روش MT از تأثیر منابع مغناطیسی خارجی جلوگیری کنید.
-
تفسیر نادرست نتایج؛ رایج‌ترین اشتباه در تست‌های غیرمخرب
مشکل:
تفسیر نتایج، به‌ویژه در روش‌هایی مثل UT یا RT، نیازمند درک بالا از سیگنال‌ها، موج‌ها، عکس‌ها یا نمودارهای پیچیده است. هرگونه سهل‌انگاری در تحلیل می‌تواند باعث قبول قطعه‌ای معیوب یا رد قطعه سالم شود.
راه‌حل:
- تفسیر نهایی باید توسط یک فرد با تجربه و دارای گواهی سطح 2 یا 3 انجام شود.
- در تست‌های حساس، از تفسیر موازی (توسط دو بازرس) یا تحلیل کامپیوتری استفاده شود.
-
مستندسازی ضعیف؛ خطای پنهان اما خطرناک در تست‌های غیرمخرب
مشکل:
نداشتن مستندات کافی یا نادرست باعث می‌شود نتایج تست در پروژه‌های آینده قابل‌پیگیری نباشند یا در صورت بروز مشکل، امکان دفاع فنی وجود نداشته باشد.
راه‌حل:
- از نرم‌افزارهای مخصوص گزارش‌دهی NDT برای ثبت خودکار داده‌ها استفاده کنید.
- گزارشات باید شامل تاریخ، مکان، نوع تست، نوع تجهیزات، نام بازرس، شرایط محیطی، تصاویر نتایج، و امضای مسئول فنی باشد.
-
استفاده از تجهیزات فرسوده؛ اشتباه رایج در تست‌های غیرمخرب
مشکل:
دستگاه‌های قدیمی ممکن است دقت کمتری داشته باشند، دچار نویز شوند یا قطعاتی داشته باشند که نیاز به تعویض دارند. کار با چنین دستگاه‌هایی ریسک زیادی دارد.
راه‌حل:
- برنامه نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه (PM) برای تمامی تجهیزات داشته باشید.
- در صورت امکان، از دستگاه‌های دیجیتال و به‌روز استفاده کنید که دارای گواهی‌نامه‌های معتبر بین‌المللی هستند.
-
نادیده گرفتن استانداردهای بین‌المللی در تست‌های غیرمخرب
مشکل:
بسیاری از پروژه‌ها بدون رعایت استانداردهای لازم انجام می‌شوند که منجر به مشکلات در ممیزی، رد پروژه یا مسائل حقوقی می‌شود.
راه‌حل:
- قبل از شروع پروژه، لیست تمام استانداردهای لازم را مشخص کرده و تیم را با آن‌ها آشنا کنید.
- از استانداردهای ASME Section V, ISO 17635, ASTM E165, EN ISO 9712 استفاده کنید.
-
آماده‌سازی سطح به‌صورت ناقص؛ اشتباه رایج در تست‌های غیرمخرب
مشکل:
سطوح کثیف، چرب، زنگ‌زده یا دارای رنگ ممکن است نتایج تست را به‌ویژه در روش‌هایی مثل PT، MT یا VT به‌شدت تحت تأثیر قرار دهند.
راه‌حل:
- قبل از تست، سطح باید به‌صورت مکانیکی یا شیمیایی تمیز شود.
- در صورت نیاز، از سندبلاست یا حلال‌های استاندارد استفاده شود.
-
بی‌توجهی به ایمنی شخصی و محیطی در انجام تست‌های NDT
مشکل:
در روش‌هایی مانند رادیوگرافی صنعتی (RT)، پرتوهای یونیزه‌کننده می‌توانند خطرات جدی برای افراد ایجاد کنند. همچنین سقوط از ارتفاع، سوختگی، یا تماس با مواد شیمیایی در سایر روش‌ها نیز ممکن است رخ دهد.
راه‌حل:
- آموزش HSE برای تمام کارکنان NDT الزامی باشد.
- استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) مثل شیلد سربی، دستکش، عینک، ماسک و تابلوهای هشداردهنده ضروری است.
- بررسی ریسک پیش از انجام هر تست انجام شود.
چگونه با دستگاه Testech TC 400 تستچ کار کنیم؟+قیمت+آموزش استفاده
نتیجه‌گیری 10 اشتباه رایج در تست‌های غیرمخرب و راه‌حل‌های آن‌ها
تست‌های غیر مخرب اگر به‌درستی اجرا نشوند، نه‌تنها نمی‌توانند کیفیت را تضمین کنند، بلکه می‌توانند باعث اعتماد اشتباه به نتایج، هزینه‌های اضافی و حتی فجایع صنعتی شوند. با رعایت نکاتی که در این مقاله گفته شد، می‌توانید اجرای NDT را در پروژه‌های خود ایمن‌تر، دقیق‌تر و حرفه‌ای‌تر کنید.
اگر شما هم با یکی از این اشتباهات در پروژه‌تان مواجه شدید، تجربه‌تان را در قسمت نظرات با ما در میان بگذارید.